Economische stilstand plaatst Limburg op een kantelpunt
Toekomstindicator Voka – KvK Limburg formuleert 15 beleidsaanbevelingen
17 september 2025
De economische evolutie van Limburg in 2024 en de eerste helft van 2025 laat zich het best omschrijven als een jaar van verschuivingen en herpositionering. Dat blijkt uit de 15de Toekomstindicator van Voka – KvK Limburg die werd voorgesteld bij vliegtuigbouwer SABCA in Lummen. Deze jaarlijkse publicatie geeft een beeld van de economische gezondheid van onze provincie door te kijken naar verschillende indicatoren binnen het domein van internationalisering, innovatie en talent. De bekende groeimotoren van de regio – export, innovatie, arbeidsmarktdynamiek – vertonen vandaag tekenen van afvlakking. In plaats van forse pieken of scherpe dalingen, zien we een complexe realiteit van tegenstrijdige bewegingen: terwijl sommige indicatoren herstel tonen, verslechteren andere. “De fundamenten van Limburgs economische veerkracht staan onder druk staan en moeten opnieuw versterkt worden. De cijfers roepen op tot actie, niet tot afwachten. De contouren van een toekomstbestendig Limburg liggen klaar – maar het zijn keuzes in beleid, samenwerking en durf die zullen bepalen of we het potentieel ook effectief kunnen waarmaken”, zegt Joris Vrancken, voorzitter van Voka – KvK Limburg.
De activiteit en prestaties van Limburgse ondernemingen zijn afhankelijk van drie belangrijke factoren: talent, innovatie en internationalisatie. Als een regio sterk scoort op deze drie vlakken, gaat de economie een voorspoedige toekomst tegemoet. Daarom ontwikkelde Voka – Kamer van Koophandel Limburg de formule E=TI². Om economisch te excelleren (E) moet een regio sterk scoren op Talent (T), Innovatie (I) en Internationalisering (I).
Geen storm, geen feest. Zo zou je het best de score uit deze Toekomstindicator 2025 omschrijven. Limburg is beland in een soort economische tussenfase. Geen dramatische terugval, maar ook geen grote vooruitgang. Een standstill, zoals het hier genoemd wordt.
“Limburg bevindt zich op een kantelpunt in haar economische ontwikkeling”, stelt Rob Beenders, federaal minister. “Onze provincie beschikt over sterke fundamenten: toekomstgerichte bedrijven, een wendbare KMO-structuur en een geëngageerde, loyale beroepsbevolking. Maar tegelijk kunnen we niet voorbijgaan aan de realiteit. Het vertrek van grote economische spelers heeft littekens nagelaten, en ook de internationale economische onzekerheid laat zich voelen. Het is dan ook de verantwoordelijkheid van de overheid om ervoor te zorgen dat Limburg niet alleen economisch weerbaar blijft, maar dat economische groei ook bijdraagt aan brede maatschappelijke vooruitgang. Dat betekent: ruimte creëren voor ondernemerschap, innovatie én mensen. Mensen die vandaag aan de slag zijn, die willen instappen, of die nood hebben aan ondersteuning om hun plek op de arbeidsmarkt te vinden. Bedrijven die kiezen voor duurzame transitie, kwaliteit in werk en sociale innovatie zijn voor mij de bouwstenen van het Limburg van morgen.”
“Hoewel we een veerkrachtige, innovatieve en hechte provincie zijn, mogen we niet blind zijn voor de vele uitdagingen”, vertelt gouverneur Jos Lantmeeters. “Limburg blijft kampen met structurele problemen: een zwakke exportpositie, een dalend aantal technische profielen en een vergrijzende arbeidsmarkt. Maar er zijn ook stevige fundamenten waarop we verder kunnen bouwen. De toekomst van Limburg wordt niet bepaald door het status quo, maar door de keuzes die we vandaag durven maken. Eén project in het bijzonder heeft het potentieel om Limburg fundamenteel te transformeren: de Einsteintelescoop. Deze unieke wetenschappelijke installatie kan onze regio niet alleen internationaal op de kaart zetten, maar ook uitgroeien tot een motor voor technologische innovatie, academische samenwerking en economische groei. Tegelijkertijd moeten we blijven investeren in industriële vernieuwing en de versterking van ons academisch landschap. De groei van het hoger onderwijs in Limburg is bemoedigend, maar niet voldoende. We moeten vastberaden kiezen voor strategische opleidingen met hoge toegevoegde waarde - zoals burgerlijk ingenieur - om het tekort aan STEM-profielen en innovatiekracht duurzaam aan te pakken. Enkel met een volwaardige universiteitswerking, stevig verankerd in onze provincie, kunnen we jong talent aantrekken én hier houden.”
Gedeputeerde voor Economie en POM-voorzitter Tom Vandeput gaat verder: “De Limburgse economie staat op een scharniermoment. De voorbije jaren bewezen dat we tegenslagen kunnen ombuigen in kansen. Vandaag kijken we verder vooruit. Want de energietransitie, vergrijzing, digitalisering, geopolitieke verschuivingen en de Europese Green Deal stellen ons voor fundamentele keuzes. Antwoorden op die uitdagingen vragen om een langetermijnvisie, los van de cycli van de politiek. Met initiatieven zoals de campussen in bouw, health, logistiek en maak bouwen we doelgericht aan sterke ecosysteemnetwerken. Maar we kijken ook naar de sterren. Letterlijk. De kandidatuur voor de Einsteintelescoop plaatst Limburg op de radar van Europa als wetenschaps- en innovatieregio. Een infrastructuur die niet alleen fundamentele inzichten zal opleveren over het universum, maar ook duizenden jobs en technologische doorbraken in de slipstream van dit megaproject. De toekomst begint nu. Met durf, visie en samenwerking bouwen we verder aan een Limburg dat niet alleen meedoet, maar mee vooruit loopt.”
Internationale handel verdient structurele aanpak
De internationale handelspositie van Limburg blijft in 2024 onder druk staan. Ondanks enkele lichtpuntjes blijft het algemene beeld getekend door een aanhoudende daling van de verre export en een moeilijk herstel van de totale uitvoer. Al voor het derde jaar op rij neemt het aantal oorsprongscertificaten in Limburg af. Vlaanderen als geheel presteert op dit vlak beter en ziet zelfs een lichte stijging. De structurele zwakte van onze provincie in de verre export blijft hiermee duidelijk zichtbaar. De exportwaarde vanuit Limburg laat dan weer een voorzichtige opleving zien.
“In 2024 wordt opnieuw een lichte stijging genoteerd, waarmee de achteruitgang van het jaar ervoor deels wordt gecompenseerd”, verduidelijkt Jonas De Raeve, directeur belangenbehartiging bij Voka – KvK Limburg. “Toch blijft het belangrijk om deze cijfers in perspectief te plaatsen: over een periode van tien jaar is de Vlaamse exportwaarde buiten de EU bijna verdubbeld, terwijl Limburg op dat vlak een krimp kende van zowat 9%. De prognoses voor de eerste helft van 2025 wijzen bovendien opnieuw op dalende cijfers, wat erop duidt dat de uitdagingen allesbehalve tijdelijk zijn.
Kijken we naar het bredere plaatje van de totale export – inclusief intra-Europese handel – dan blijft de neerwaartse trend zich ook hier doorzetten. Zowel Vlaanderen als Limburg noteren voor het tweede jaar op rij een daling. Limburg klokt af op ruim 20 miljard euro, goed voor ongeveer 6,2% van de Vlaamse uitvoer. “Dit percentage is stabiel gebleven, maar structureel lager dan in eerdere jaren. De hoop dat verhoogde handel binnen de EU de terugval in verre markten zou opvangen, blijkt voorlopig ongegrond. De verschuiving volstaat simpelweg niet om de globale daling te keren”, stelt De Raeve vast.
Er is gelukkig ook positief nieuws. Na een dip in 2023 trekt het aantal buitenlandse investeringsprojecten in Limburg in 2024 weer licht aan. Met 33 projecten kent de provincie opnieuw een stijging, wat getuigt van een hernieuwd vertrouwen bij buitenlandse bedrijven. Limburg vergroot zo haar aandeel in de Vlaamse investeringsstroom tot bijna 12%. Wat nog meer in het oog springt, is het investeringsbedrag. “Ondanks een lichte daling tegenover het recordjaar 2023 blijft Limburg met ruim 834 miljoen euro opvallend sterk presteren. Daarmee neemt het 15,45% van het totale Vlaamse DBI-bedrag voor zijn rekening – een uitzonderlijk hoog aandeel in historisch perspectief”, aldus Jonas De Raeve.
Hernieuwde strategische scherpte voor innovatie noodzakelijk
Een van de meest opvallende signalen uit dit hoofdstuk is de scherpe daling van het aantal Limburgers actief in wetenschappelijke of technische beroepen. Met 255.800 mensen in 2024 betekent dit een terugval van ruim 5%, wat in schril contrast staat met de groei in Vlaanderen als geheel. “Die evolutie ondermijnt het menselijk kapitaal waarop innovatie moet bouwen, zeker in een context waarin de vraag naar STEM-profielen blijft stijgen”, zegt Jonas De Raeve. Positiever nieuws komt uit de cijfers van VLAIO. Zowel het aantal ondersteunde bedrijven als het toegekende bedrag aan innovatiesteun zit in de lift. Hoewel het Limburgse aandeel binnen Vlaanderen daarmee rond de 8% blijft hangen wijst dit wel op een groeiende betrokkenheid bij gestructureerde innovatieprocessen.
Wat betreft ondernemerschap scoort Limburg sterk. Het aantal nieuwe starters steeg met 5,5%, goed voor meer dan 9.000 nieuwe ondernemingen. Daarmee gaat Limburg tegen de Vlaamse trend in, waar het totaal aantal starters opnieuw daalde. Het recordaandeel van 13,5% in het Vlaamse starterslandschap onderstreept de veerkracht en dynamiek van de Limburgse economie.
Tegenover deze positieve dynamiek staat echter een stevige terugval in het aantal octrooiaanvragen. In 2024 werden er slechts 41 ingediend, het laagste aantal in tien jaar. Deze daling (-16%) is groter dan in Vlaanderen (-7,5%), waardoor Limburg terrein verliest in verhouding tot de rest van het gewest. “Wat de investeringen betreft, lijkt Limburg het hoofd voorlopig boven water te houden. Met een totaal van bijna 4 miljard euro aan bedrijfsinvesteringen in 2024 blijft het niveau nagenoeg even hoog als in het recordjaar 2023. Toch lijkt het optimisme bij bedrijven af te nemen”, dixit De Raeve.
Talentmotor vraagt nieuwe impulsen
De Limburgse arbeidsmarkt bevond zich in 2024 op een duidelijk keerpunt. Terwijl de voorbije jaren getekend waren door extreme krapte, tekent zich nu een geleidelijke afkoeling af. Het aantal niet-werkende werkzoekenden nam opnieuw toe en overschreed eind 2024 de kaap van 25.900. Hoewel de stijging (+0,5%) in Limburg beperkter bleef dan in Vlaanderen, wordt het signaal duidelijk: het evenwicht op de arbeidsmarkt verschuift. “Oorzaken zijn onder meer een bredere economische onzekerheid met een stijgend aantal faillissementen als gevolg”, concludeert De Raeve. Limburg telde in de eerste helft van 2025 het hoogste aantal faillissementen in tien jaar tijd – een sombere indicator van de economische realiteit. Ook aan de vraagzijde van de arbeidsmarkt is de trend onmiskenbaar. Het aantal openstaande vacatures in Limburg daalde in 2024 met ruim 10% tot net geen 33.000. In Vlaanderen was de daling met -9,3% vergelijkbaar. De meest recente cijfers van 2025 bevestigen dat de daling zich voortzet, zij het iets trager. De vraag blijft bovendien of het aanbod aan vacatures voldoende kwalitatief en toekomstgericht is.
Tegelijk blijft de lange termijn een bron van zorg. De vergrijzing laat zich steeds sterker voelen en de instroom van jong talent blijft onvoldoende om de uitstroom van oudere werknemers op te vangen. De doorstromingscoëfficiënt – die de verhouding tussen jongeren (15-24) en ouderen (55-64) weergeeft – blijft onder de 100. In Limburg bedraagt deze in 2024 amper 73, al is dat een lichte stijging ten opzichte van de voorgaande jaren. Vlaanderen doet het iets beter met een score van 81,8. Toch is het duidelijk: zonder een structureel antwoord op de demografische uitdaging komt de werking van de arbeidsmarkt verder onder druk te staan.
Onderwijs speelt hierbij een cruciale rol. Positief is dat het aantal Limburgse jongeren in het hoger onderwijs opnieuw stijgt (+1,6%) tot 34.302 studenten. Toch blijft het relatief lage aandeel, zo’n 10,29%, een aandachtspunt. Ook in het secundair onderwijs zijn er bemoedigende signalen. Het aandeel leerlingen met minstens twee jaar schoolse achterstand blijft verder dalen tot 3,0% in Limburg, waarmee de provincie beter blijft presteren dan het Vlaamse gemiddelde (3,4%).
De 15de jaargang van de Toekomstindicator is ook een interessant ijkpunt om terug te blikken op hoe onze economie er tien jaar geleden uitzag in 2014. Wat opvalt is dat de meeste deelindicatoren flinke sprongen vooruit hebben gezet. Het investeringsbedrag buitenlandse investeringen (+538%), eigen bedrijfsinvesteringen (152%), aantal vacatures (+116%) en het aantal starters (+118%) springen er duidelijk bovenuit. Hiermee wordt ook een groot deel van de achterstand op de rest van Vlaanderen weggewerkt. Maar er zijn nog duidelijk werkpunten.
“Het feit dat het aantal exportcertificaten en octrooiaanvragen daalt en de doorstroom van talent sputtert geeft aan dat we nog een lange weg hebben af te leggen ”, stelt Joris Vrancken, voorzitter van Voka – KvK Limburg. “Voor ons als ondernemers is het nu geen moment om achterover te leunen. Deze stilstand is geen eindpunt, maar een sein om te schakelen. Wie wacht tot alles beter wordt, komt straks te laat. Wie durft bijsturen, herdenken en samenwerken, die maakt het verschil. Met deze Toekomstindicator en haar vijftien beleidsaanbevelingen in de hand hoop ik dat we als ondernemers, beleidsmakers en kennisinstellingen opnieuw samen het gesprek aangaan. Niet over wat er niet lukt, maar over wat er wél nodig is. Want de uitdagingen zijn reëel, maar het potentieel is dat ook.”
Aanbevelingen Toekomstindicator 2024
Internationalisering
1. MAKE 2030: versnellen met industrieel beleid op alle niveaus
2. Optimaliseer douaneprocessen op federaal niveau
3. Een echte Europese interne markt
4. Een oplossing voor de energie-intensieve industrie
5. Zet in op het buitenlands netwerk van Flanders Investment & Trade
Innovatie
6. Verhoog de overheidsinvesteringen in O&O en valoriseer innovatie bete
7. Structureel defensiebeleid met economische meerwaarde
8. Maak werk van de leidingstraat Antwerpen-Ruhr
9. Doorbraaktechnologieën meer kansen geven
10. Meer STEM in het onderwijsaanbod
Talent
11. Versnelde interregionale mobiliteit
12. Gerichte arbeidsmigratie
13. Talentstrategie Vlaanderen
14. Doorbraak duaal leren
15. Begeleid langdurig zieken systematisch, sneller en sluitend naar werk
Einde persbericht
Lees hier de Toekomstindicator 2025
