“Oorlog in Oekraïne veegt economisch herstel na corona van tafel”
Toekomstindicator Voka – KvK Limburg formuleert 15 beleidsaanbevelingen
Na een dip in het coronajaar 2020 zien we voor 2021 opnieuw een stijging voor twee van de drie indicatoren, maar de voorlopige gegevens en de vooruitzichten die we hebben over 2022 en 2023 beloven opnieuw weinig goeds. Dat blijkt uit de jaarlijkse Toekomstindicator van Voka – Kamer van Koophandel Limburg die werd voorgesteld bij de logistieke speler H.Essers in Genk. Deze jaarlijkse publicatie geeft een beeld van de economische gezondheid van onze provincie door te kijken naar verschillende indicatoren binnen het domein van internationalisering, innovatie en talent. De oorlog in Oekraïne en de indirecte effecten die deze met zich meebrengt voor de Vlaamse en Limburgse economie hebben een grote impact. “Om deze crisis te overwinnen, en eveneens de uitdagingen uit het verleden aan te pakken, zullen halfslachtige beleidsbeslissingen niet volstaan. Moedige en lange termijnbeslissingen zijn nodig om het beter te doen. Als we het tij willen keren in de tweede helft van 2022 zijn structurele maatregelen noodzakelijk”, aldus Karin Van De Velde, voorzitter van Voka – KvK Limburg.
De activiteit en prestaties van Limburgse ondernemingen zijn afhankelijk van drie belangrijke factoren: talent, innovatie en internationalisatie. Als een regio sterk scoort op deze drie vlakken, gaat de economie een voorspoedige toekomst tegemoet. Daarom ontwikkelde Voka – Kamer van Koophandel Limburg de formule E=TI². Om economisch te excelleren (E) moet een regio sterk scoren op Talent (T), Innovatie (I) en Internationalisering (I).
Limburg won in 2021 8,37 indicatorpunten. Met 145,03 punten is het de hoogste score sinds de voorbije tien jaar. Vlaanderen won zelfs 14,01 punten. Het is duidelijk dat de economie zich in 2021 hersteld heeft na de meest acute fase van de coronacrisis waarvoor we vooral de veerkracht van onze ondernemers moeten loven, maar ook de massale overheidssteun die ervoor gezorgd heeft dat er geen structurele schade is aangebracht aan onze Limburgse economie. “Ondertussen heeft het bedrijfsleven zich goed georganiseerd en kan het flexibel omschakelen bij een volgende opflakkering van een pandemie. De ‘draaiboeken’ liggen in de kast, hopelijk voorgoed…,” aldus gouverneur Jos Lantmeeters.
Gedeputeerde van Economie en POM-voorzitter Tom Vandeput gaat verder: “Het herstel gaat echter gepaard met alarmsignalen: stijgende grondstofprijzen, hogere loonkosten en een historisch hoge inflatie. Als provinciale overheid doen we binnen onze verantwoordelijkheden het maximale. Zo investeren we deze legislatuur een historisch bedrag in infrastructuur.”
Internationale groei moet verzilverd worden
Waar de export zeer zwaar werd verstoord door de coronacrisis zien we voor 2021 een duidelijk herstel. In Limburg werden 5,5% meer certificaten van oorsprong afgeleverd dan in 2020. Voor Vlaanderen bedroeg het een stijging van 3,9%. Niet alleen het aantal, maar ook de waarde van de certificaten groeide terug naar het niveau van pre-corona in 2019. Wat betreft de direct buitenlandse investeringen is meer bezorgdheid omdat met 35 investeringen in 2021, hetzelfde aantal als in 2020, slechts 11,86% van alle geïnvesteerde euro’s in Limburg terecht komt. Als we naar Vlaanderen kijken zien we daarentegen een stijging van maar liefst 31,7%.
Op basis van de voorlopige cijfers voor 2022 zien we opnieuw een neerwaartse trend. Rusland blijft dan ook een belangrijk exportland waardoor het aantal oorsprongscertificaten opnieuw daalt. De waarde van de certificaten van oorsprong blijft wel stijgen, maar dit heeft voornamelijk te maken met de grondstoffen die duurder worden. Jonas De Raeve, directeur Belangenbehartiging Voka – KvK Limburg: “We moeten oppassen dat de terug opgebouwde groei niet begint te sputteren. We hebben heel wat troeven in Limburg die we kunnen uitspelen als grensregio, maar dan moeten we ze wel optimaal benutten.”
Dat merkt ook Gert Bervoets op, CEO van logistieke speler H.Essers. “De Europese supply chains worden vandaag geconfronteerd met de ‘perfect storm’. De opeenvolging en cumulatie van de klimaat-, Corona-, Oekraïne-, inflatie-, energie- en andere crisissen komen bovenop de structurele uitdagingen zoals de transportinfrastructuur en de roodgloeiende arbeidsmarkten. Wij geloven dat Vlaanderen het talent en de kracht heeft om het hoofd te bieden aan deze uitdagingen. Meer nog, dit is een momentum dat we moeten gebruiken om versneld in te zetten op duurzame logistiek. Een voorbeeld is synchro-modaliteit: het slim combineren van de verschillende transport modi. Ook moeten we de krachten bundelen, overheid en bedrijven, om de arbeidskrapte op te lossen. We mogen niet alleen rekenen op de economische migratiestromen, maar moeten ook inzetten op effectieve maatregelen om de activiteitsgraad te verhogen.”
Innovatie is zorgenkindje
Voor wat betreft innovatie zijn er twee positieve elementen te vernoemen. Ten eerste steeg in 2021 het aantal Limburgers dat bezig is met wetenschap en techniek opnieuw met 4,3%. Dit is vergelijkbaar met de stijgende trend in Vlaanderen. Echter is er toch nog een behoorlijke inhaalmanoeuvre nodig om op dezelfde hoogte te komen als de andere Vlaamse provincies. Het tweede positieve element is het aantal startende ondernemingen. In Limburg kwamen er in 2021 opnieuw 9.469 ondernemingen bij, oftewel 11,6% meer dan in 2020, een record. Op het vlak van startende ondernemingen ziet het er in de eerste helft van 2022 niet zo rooskleurig uit, maar op het eerste zicht lijkt een daling van 3,5% in Limburg veel beperkter te zijn dan de daling voor heel Vlaanderen met 15,1%. De stijgende kosten lijken hier aan de basis te liggen.
Dat Limburg voor het eerst in lange tijd niet stijgt op het vlak van innovatie binnen deze Toekomstindicator heeft voornamelijk te maken met de dalende VLAIO-innovatiesteun en het dalend aantal octrooiaanvragen. De totaal verleende innovatiesteun voor Limburg daalde met 16,8% in 2021 t.o.v. 2020. Voor Vlaanderen ging het ‘slechts’ over een daling van 5,1%. Het aantal octrooiaanvragen zakte in 2021 verder terug naar 47 (-6%) wat zeer ver verwijderd is van het recordjaar 2019 met 86 octrooiaanvragen in Limburg. “Het beperkte Limburgse aandeel van VLAIO-innovatiesteun heeft vooral te maken met de hoeveelheid familiale KMO’s in Limburg. Daarom blijft het belangrijk om evenzeer deze bedrijven goed te begeleiden om de samenwerking met VLAIO te intensifiëren en zo de historische innovatiehandicap weg te werken,” aldus Jonas De Raeve.
Arbeidsmarkt nog steeds roodgloeiend, maar hoelang nog?
Als we over arbeidsmarkt spreken, is het moeilijk om het tekort aan personeel niet te vermelden. Dat zien we ook aan de cijfers. In 2021 is de gemiddelde werkloosheid fors gedaan en tegelijkertijd het aantal vacatures alleen maar toegenomen. De ratio werkaanbod-werkzoekenden steeg voor Limburg in 2021 naar 1,64. In juni 2022 steeg dit verder door naar 2, wat dus wilt zeggen dat voor elke werkzoekende er twee vacatures te zijn. Dit zorgt er ook voor dat de indicator Talent zeer goed scoort na een dipje in 2020. Echter, de impact van de Oekraïnecrisis op de arbeidsmarkt moeten we verder observeren in het najaar.
Voor wat betreft het opkomend talent zien we dat zowel het aantal hogeschool- en universiteitsstudenten, als het aantal BSO- en TSO-leerlingen in harde richtingen en ASO-leerlingen in STEM richtingen is gestegen in schooljaar 2020-2021. De stijging is wel minder groot in Limburg dan in de rest van Vlaanderen. “We moeten blijven inzetten op samenwerking tussen het onderwijs en het bedrijfsleven willen we succesvolle werknemers naar de arbeidsmarkt leiden die met oplossingen komen om de uitdagingen van vandaag, zoals klimaat, energie en digitalisering, aan te pakken,” aldus Jonas De Raeve.
Collectieve ambitie bepalend voor toekomst
Met een stijging van 8,37 indicatorpunten in 2021 moeten we blij zijn, maar tegelijktijdig hangt de donderwolk van de Oekraïnecrisis ons boven het hoofd. Een crisis waarvan de effecten wel eens langer kunnen doorwerken dan de coronacrisis. De cijfers die we voor 2022 al kunnen analyseren zijn dan ook niet meteen positief en de trend in het najaar lijkt niet meteen te verbeteren. Een mix van factoren waaronder de oorlog in Oekraïne op kop, maar ook de droogte in de zomer, opflakkering van corona in China blijven de grondstof- en energieprijzen in de hoogte duwen. Dit gaat in België natuurlijk ook gepaard met een enorme stijging van de loonkost door de automatische indexering van de lonen. De groei van de wereldeconomie moet worden bijgesteld en ook hier in Europa en Limburg wordt een recessie stilaan onafwendbaar.
Vlaams minister van Economie, Innovatie, Werk, Sociale Economie en Landbouw, Jo Brouns kijkt vooral naar innovatie als redmiddel. “Om onze economie te beschermen tegen prijsschommelingen op de wereldmarkt moeten we werk maken van een grotere onafhankelijkheid van fossiele energiebronnen. Innovatie en duurzaamheid gaan daarvoor hand in hand. Ook investeringen in digitalisering – cyberveiligheid, gebruik van data, AI – mogen niet blijven liggen. Ze zijn cruciaal om onze competitiviteit en onze productiviteitsgroei aan te stuwen”, aldus minister Brouns.
Voor Voka KvK – Limburg zijn de recepten om groei te bewerkstelligen niet anders dan tijdens de covidcrisis. “De problemen zijn niet nieuw, maar zijn wel groter geworden en meer geaccentueerd. De oplossingen moet gerealiseerd worden binnen regulier beleid. We roepen de verschillende overheden op om ditmaal écht te kiezen voor hervormingen door hiermee aan de slag te gaan,” besluit Karin Van De Velde.
Aanbevelingen Toekomstindicator 2022
Internationalisering
1. Valoriseer onze Euroregionale troef
2. Verhoog de concurrentiekracht
3. Versterk de samenwerking tussen kleine dienstverleners en grote industriële spelers
4. Trek meer buitenlands kapitaal aan
5. Coördineer het decentrale ecosysteem
Innovatie
6. Investeer verder in onderzoek en ontwikkeling
7. Intensiveer samenwerking met VLAIO
8. Maak regelluw kaders mogelijk om innovatief beleid te maken
9. Maak van Limburg een anker- en broedplaats voor snelle starters
10. Gebruik duurzaamheid als motor voor innovatie
Talent
11. Activeer inactieven met specifieke focus op zieken
12. Hervorm de arbeidsmarkt
13. Stimuleer samenwerking onderwijs en bedrijfsleven
14. Versterk levenslang leren
15. Verhoog ontwikkelingskansen hoger onderwijs Limburg
Einde persbericht
